We hoeven er geen tekening bij te maken maar paarden zijn inderdaad levende en zelfs kostbare dieren. Daarom wil je er zeker van zijn dat in de zomer maar voornamelijk de winter de paarden in kwalitatieve, goed geventileerde en schoongehouden stallen staan.
Onlangs werden we gecontacteerd door een echtpaar uit Oost-Vlaanderen die op hun beurt gewaarschuwd waren door de veearts dat ze luchtkwaliteit-specialisten onder de arm moeten nemen.
Probleem:
De paarden kampten regelmatig met ademhalingsproblemen en longemfyseem. Wanneer een paard chronische luchtwegproblemen heeft, kan dit leiden tot ernstige problemen zoals beschadiging van de longblaasjes en de aanmaak van stug longweefsel.
Longemfyseem
De longblaasjes zuigen zich bij een ademhaling vol met lucht, maar het uitstromen wordt bemoeilijkt door het slijm, spiervernauwing en littekenvorming die de longbuisjes blokkeren. Er komt dus meer lucht binnen dan er weer uitstroomt. Doordat er bij iedere ademhaling meer lucht in het blaasje komt dan er uit gaat, kan het longblaasje overvol raken en zelfs knappen. Dit is onherstelbaar. De geknapte longblaasjes zorgen er voor dat de long niet meer optimaal kan functioneren.
Dampigheid
Vocht veroorzaakt een verslechtering van de conditie en minder uithoudingsvermogen. Het paard kan zo bij inspanning moeilijker ademhalen en krijgt het eerder benauwd. Bij plotselinge of heftige inspanning en in een later stadium ook in rust kan het paard schokkerig gaan ademhalen. De schade die past bij longemfyseem is onherstelbaar en een paard kan dus blijvend benauwd worden door deze problemen. Het is dus van groot belang dat er bij luchtwegproblemen in een vroeg stadium een dierenarts wordt geraadpleegd en dit geval airvisor voor constante monitoring van de luchtkwaliteit.
Vandaag is het koud, nat en mistig, slecht omstandigheden voor paardenstallen.
Als we op het “air-quality platform” kijken en we doen dit over een periode van 24uur dan worden er al snel verschillende dingen duidelijk:
VOC’s/VOS ofwel vluchtige organische stoffen (volatile organic compounds)
Vluchtige organische stoffen (VOC’s) zijn organische chemicaliën met een hoge dampspanning bij normale kamertemperatuur. Hun hoge dampspanning is het gevolg van een laag kookpunt, waardoor grote aantallen moleculen verdampen of sublimeren uit de vloeibare of vaste vorm van de verbinding en de omringende lucht binnendringen, een eigenschap die bekend staat als vluchtigheid. Schadelijke gassen zoals ammoniak, zwavelwaterstof, methaan en koolstofdioxide ontstaan door microbiële omzettingen in mest en urine. Deze voc’s zijn extreem hoog, bij een mens mogen de totale voc’s liggen tussen 0 en 0.7 ppm (parts per million) Hier zien we dat de voc’s soms tot meer dan 3.5 ppm gaan wat ook voor een paard zeer schadelijk is.
We moeten er wel bij vertellen dat dit tijdens de nacht gebeurd, de absolute piek was om 4.30u ‘s nachts omdat dan de ramen van de stal dicht zijn voor de vriestemperaturen.
Fijn Stof, PM10 (10µg/m³)
Dit is onvermijdelijk in een stal maar je moet fijnstof onder controle houden. Dit fijn stof is best onder de 40µg/m³ maar hier zien we dat PM10 gemiddeld een waarde van 55µg/m³ wat niet erg is maar moet in het oog gehouden worden. De deeltjesniveaus variëren afhankelijk van talrijke factoren, zoals ventilatie, beheer en activiteit in de stal. We zien dat er eenzelfde trend is voor PM2.5 en PM1 zij het dan dat deze er zijn in lagere waarden. Ideaal ligt PM2.5 en PM1 onder de 10µg/m³ maar ook hier is PM2.5 gemiddeld 42µg/m³ en PM1 gemiddeld 26µg/m³ wat te hoog is. Fijnstof zorgt voor inflammatie van de luchtwegen. Er zullen altijd pieken zijn bij het voederen wat normaal is.
Relatieve vochtigheid %RH
Voor een paard zou de relatieve vochtigheid tussen de 50% en 70% moeten zijn. We hebben al eerder dampigheid besproken en de gevolgen hiervan. We weten allemaal dat te weinig of te veel vocht een groot probleem is bij mens en dier. Als we kijken naar de grafiek dan zien we dat natuurlijk ‘s nachts de vochtigheid het hoogst is doordat de ramen in deze stal dicht zijn voor de koude en er is geen andere manier van verluchten. Na een flinke koude nacht zie je ook de waterdruppels op de ramen aan de binnenkant staan.
We zitten nu op een gemiddelde van 75.4% vochtigheid terwijl we net melden dat het best onder de 70% zou moeten zijn. De relatieve vochtigheid bij een mens is een beetje anders dan bij een paard. Dit is dus veel te hoog en ook hier is de grote boosdoener een slechte of zelfs geen verluchting.
De temperatuur is hier niet echt een probleem, met ramen dicht is het bijna 10°C en met deur en ramen open nog altijd boven 0°C dus voldoende verluchten, gezien voorlopig de temperatuur goed is. Een temperatuur tussen de 10°C en 25°C is ideaal voor paarden.
CO2 (koolstofdioxide)
Deze is veel te hoog wat wederom ligt aan slechte luchtverversing. We zien een dalende piek om 7.15u en 9.15u wanneer waarschijnlijk iemand een binnenkomt in de stal en om 9.30u zijn vermoedelijk de ramen open gegaan. Alles onder de 800PPM is goed maar ook hier weer een gemiddelde van 1445ppm doordat paarden natuurlijk uitademen en deze lucht niet optimaal ververst wordt. Op zich is een te hoge CO2 niet heel erg. Het koolstofdioxidegehalte kan wijzen op een hoog niveau van andere schadelijke luchtverontreinigende stoffen zoals vluchtige organische verbindingen (VOC’s) wat we hiervoor al aangeduid hebben en deze zijn wel schadelijk.
Al deze opmerkingen formuleren we al na 24uur luchtkwaliteit meten en vermoedelijk is de grootste oorzaak van de ademhalingsproblemen bij de paarden, de slechte luchtverversing. Speciaal voor paardenstallen zijn er legio voorbeelden te vinden van hoe een stal optimaal wordt verlucht.
Na nog een week worden er ook nog stalen genomen voor de concentratie ammoniak te kennen en voornamelijk stalen voor het opsporen van schimmels, sporen en bacteriën.
Tips bij luchtwegproblemen:
- Veel weidegang om stoffige stal-uren te verminderen
- Tocht voorkomen (recht op het paard)
- Minder stoffige stalbodem (stro) door over te gaan op vlas of houtsnippers
- Schone stal zonder scherpe ammoniaklucht
- Hooi vooraf bevochtigen zodat het minder stoffig is
- Regelmatig enten tegen Influenza
Contacteer ons als je meer wil weten over de luchtkwaliteit bij jou.